Είναι πολύ ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε πώς οι τρέχουσες ελληνικές αφηγήσεις, όσο «μολυσμένες» κι αν είναι από πολλές σύγχρονες επιρροές, επιστρέφουν κάπως στην κλασική μυθολογία. Σαν κάτι τέτοιο να ήταν μέσα τους με τρόπο που να μην υπάρχει διαφυγή. Η Εξορία είναι μια ταινία μεγάλου μήκους που εντάσσεται εντελώς σε αυτή τη μυθολογία, αν και έχει αναδιαμορφωθεί και εκσυγχρονιστεί. Ο ελληνικός κινηματογράφος, από τότε που το Νέο Παράξενο Κύμα, έχει επικριθεί ευρέως, πρώτον επειδή συνδέεται στενά με την κρίση – κάτι που δεν καταλαβαίνω γιατί ενοχλεί τους κριτικούς – και στη συνέχεια για αυτήν τη χρήση της μυθολογίας και της τραγωδίας με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο.
Η δυσφορία αυτής της νέας κινηματογραφίας, ακόμη και αν γίνεται κατάχρηση εκεί, η αναδιάρθρωση των μύθων και ακόμη και ο τρόπος γραφής έχει πολλά να πει. Η ταινία του Βασίλη Μαζωμένου δεν αρνείται την εθνικότητα ή την καταγωγή. Σε ένα μεγάλο σε διάρκεια εισαγωγικό πλάνο-σκηνή, δείχνει έναν άντρα να παρασύρεται και την προσπάθειά του να σώσει τον εαυτό του σε ένα ναυάγιο. Η άσκοπη ανθρωπότητα και η κρίση, επομένως, βρίσκονται εκεί σε αυτές τις πρώτες στιγμές. Εδώ είναι ο Χάροντας, ή μάλλον, η διπλή έκδοση του, του καραβιού του Άδη, εκείνου που παίρνει ψυχές στην κόλαση.
Η κόλαση για αυτόν τον άνθρωπο βρίσκεται στο μέρος από όπου προσπάθησε να ξεφύγει, την πατρίδα του. Στα σταθερά και σε διάρκεια μονοπλάνα, η Εξορία δείχνει αυτήν την επιστροφή, γελοιοποιώντας το άτομο που εξορίστηκε στη χώρα του. Η ξενοφοβία ανοίγει το πεδίο για άλλες απαράδεκτες εκδηλώσεις των λεγόμενων προηγμένων πολιτισμών. Ο Άρης βιώνει κάθε είδους κακομεταχείριση εκείνων που τον πλησιάζουν. Είναι ταπεινωμένος, μειωμένος, παρενοχλείται. Μεταξύ πειστικών κινήσεων, όπως ο Άρης στην Ιλιάδα, κτυπάει από τη μία πλευρά στην άλλη, προσπαθώντας να βρει ένα μέρος για να σταθεί.
Ο Μαζωμένος είναι λάτρης των περίτεχνων έργων ζωγραφικής και, συνοδευόμενος από τον φωτογράφο Φώτη Μήτση, επιλέγει σταθερές λήψεις, με μεγάλη προσοχή στο βάθος του πεδίου. Υπάρχουν εικόνες που μοιάζουν με πίνακες, όπως όταν ο Άρης επιστρέφει στο νησί. Την ταινία χρειάζεται πολύ χρόνο να την παρακολουθήσεις, αλλά είναι όμορφο να τη βλέπεις. Η οπτική κατασκευή είναι περίπλοκη και πολύ κινηματογραφική, αλλά η διάθεση των σωμάτων και οι παραστάσεις είναι εξαιρετικά θεατρικές. Το διάλειμμα οδηγεί στην περίεργη κατάσταση που αναφέρεται στην αρχή του κειμένου, αυτό που προσδιορίζει την ίδια την κινηματογραφία.
Η Εξορία στοιχηματίζει σε διάφορες αναφορές για να περιγράψει τη σημερινή Ελλάδα. Από τον Khomeini στον τοίχο μέχρι τον ελληνικό αγώνα, η ταινία αναπτύσσεται σε διάφορα μέρη και κοινωνικές θέσεις. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά είναι το γεγονός ότι η ταινία ομιλείται κυρίως στα αγγλικά, καταδεικνύοντας την απώλεια ταυτότητας στο σύνολό της, καθώς και την ψαλμωδία του ναζιστικού ύμνου – ή μάλλον των απαγορευμένων στίχων του γερμανικού ύμνου – όπου καταδεικνύεται μια παγκόσμια τάση να επιστρέψουν, κυρίως οι νέοι στη μισαλλοδοξία.
Και μετά υπάρχει η Λίζα Μινέλι, «Το χρήμα κάνει τον κόσμο να γυρίζει» και η …εσφαλμένη παρουσίαση του Αισώπου με νέα παραμύθια, από τον Σαρλ Περώ έως τον Disney, μέχρι τον ήχο μιας παιδικής έκδοσης του «Once Upon a Dream», το θέμα της Σταχτοπούτας, σε ένα ερωτικό θέατρο του παράλογου. Όλες οι αναφορές είναι πολύ συνεπείς με όλα όσα θέλει να συζητήσει η ταινία.
Στη μορφή , η αφομοίωση των αναφορών, είναι λίγο πιο παραδοσιακή. Όπως σε μια τραγωδία, η ιστορία του Άρη χωρίζεται σε πράξεις, με μεταβάσεις που χαρακτηρίζονται από αργή κίνηση και ένα μπλε φίλτρο.
Υπάρχει υπερβολή και ολίσθηση, ναι, αλλά είναι ένα περίεργο ταξίδι να απεικονίσουμε τον κόσμο μέσα από παλιούς ορισμούς και να παίζουμε μαζί τους όλη την ώρα, βρίσκοντας νέες έννοιες και συνδέσεις. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης εκθέτει τον εαυτό του στη μόλυνση, που είναι ένα από τα προϊόντα μιας κοινωνίας, όπως ο σαρκασμός και η ειρωνεία σε αμφισβητήσιμες επιλογές που είναι σκόπιμα παρούσες. Είναι σαν τον ανόητο και μπλεγμένο Βιργίλιο ή τον καπιταλιστή του Τάνατο. Στο τέλος, η Εξορία είναι μια εμπειρία νοήματος, μορφής και στυλ και αξίζει να γίνει γνωστή.
Μια μεγάλη στιγμή!
"Exile" 